بطور کلی می توان به علل عمده زیر برای وقوع خشکسالی و بیابان زایی اشاره کرد استقرار سلولهای پرفشار  گرمسیری با دامنه نوسان بین عرض های 20 و 40 كاهش پوشش گیاهی و تخريب جنگل ها و مراتع عدم صعود و جابجایی شدید هوا جریانات دریایی سرد و بالا راندگی آبها وزش بادهای گرم سوزان موانع کوهستانی استقرار کم فشار حرارتی   باد و آب به عنوان دو عامل اقلیمی که دارای تغییرات و نوسانات نسبتاً زیادی هستند در شکل گیری مناطق خشک و بیابانی و ژئومورفولوژی آنها نقش بسزائی را ایفاد می کنند. وقوع پدیده فرسایش آبی و بادی در گسترش بیابانها و از دست رفتن خاکهای سطح الارضی حاصلخیز نقش عمده ای داشته و تبعات منفی خشکسالی را تشدید می نماید. خشکی یک پدیده اقلیمی است که در اثر فقدان   یا کمبود رطوبت حادث می شود. فقدان و کمبود رطوبت از روی خاک، پوشش گیاهی و پستی و بلندی مناطق خشک مشخص می شود .   شناخت مناطق خشک ممکن است از طریق مطالعات خاک شناسی، گیاه شناسی و ژئومورفولوژیکی انجام پذیردپایه و مشخصه اصلی شناخت مناطق خشک  اقلیم می باشد. طبقه بندی اقلیمی، شاخصی است که نسبت    به تغییرات حساس است و در بسیاری از مناطق دنیا استفاده می شود. گیاه، خاک و خصوصیات ژئومورفولوژیکی نسبت به اقلیم کمتر تغییر می کنند و دارای انعطاف پذیری کمتری می باشند.    به رغم این خصوصیت ها،از این عوامل جهت تعیین نواحی خشک استفاده می شود. مناطق خشک از لحاظ خاک، پوشش گیاهی وبارندگی با همدیگر متفاوت می باشند. خصوصیات مناطق خشک عبارتند از ١ ـ فشار بالای هوا که باعث می گردد دما بالا باشد و شرایط گرم و خشک در این مناطق حاکم باشد. ٢ ـ باد: در مناطق خشک بادها بطور ممتد می وزند و باعث کاهش رطوبت می شوند. ٣- توپوگرافی: وقتی هوا با سلسله کوهها برخورد می کند در آن منطقه هوای سرد ایجاد می شود. در کوهپایه ها چنین هوایی وجود دارد. ٤ ـ اقیانوسها: در اقیانوسها و دریاها میزان دما پایین تر است و بادها با نسیم سردی می وزند، رطوبت درنتیجه تبادل هوا جابجا می شود وهوای گرم جای خودش را با هوای سرد عوض می کند. یک یا چند تا از عوامل فوق در مناطق خشک به چشم می خورد. ولی علت اصلی خشکی، گسترش الگوهای اتمسفری جهانی است. استفاده از عوامل فشار هوا، باد، تو پوگرافی و اقیانوس برای تشخیص مناطق پر باران خشک، سرد و معتدل بسیار متداول است. به طور کلی عواملی که باعث خشکی آب و هوا در مناطق مختلف جهان شده است عبارت است از: •       گرم شدن زیاد منطقه بر اثر تابش خورشید •       اثر مراکز فشار یا پر فشار زیاد (به ویژه مجاور حاره ای) •           اثر جریانهای سرد ساحلی اقیانوسها • اثر سلسله کوههای مرتفع و فلات های مرتفع •    دور بودن از تأثیردریاها و اقیانوسها عدم صعود هوا حتی در هوای مرطوب و آشوبهای هوائی یک سوم سطح کره زمین را مناطق خشک و لم یزرع پوشانده است که سه چهارم این مناطق در کشورهای آفریقایی، آسیایی و استرالیا وجود دارد. مشخصه این مناطق این است که در سال،بارندگی کم و اندک وجود دارد. در تعريفی عملی از خشكسالی برای كشاورزی مقدار بارندگی روزانه با مقادير تبخير و تعرق مقايسه می شود تا سرعت ( نرخ ) تخليه رطوبت خاك تعيين شود و اين روابط برحسب ميزان تأثيرات خشكسالی بر رفتار گياه ( يعنی رشد و عملكرد ) در مراحل مختلف نمو گياه بيان گردد .   خشكسالی كشاورزی خشكسالی كشاورزی اثرات هواشناسی يا هيدرولوژيكی خشكسالی را به بويژه كمبود بارش ، اختلاف بين تبخير و تعرق واقعی و پتانسيل ، كمبود رطوبت خاك ، افت سطح آب زيرزمينی يا مخزن و … مرتبط می سازد .نياز آبی گياه بستگی به شرايط جوی غالب ، خصوصيات زيستی گياه خاص ، مرحله رشد آن و خصوصيات فيزيكی و بيولوژيكی خاك دارد . كمبود رطوبت در لايه های فوقانی خاك به هنگام كاشت می تواند باعث تأخير جوانه زنی شود كه موجب كاهش تراكم بوته در هكتار و نقصان عملكرد نهايی گردد .ليكن چنانچه رطوبت خاك فوقانی(سطح الارضی) براي مراحل اوليه رشدكافي باشد، كمبودهای رطوبتی درلايه های زيرين خاك در صورت تأمين نيازهای آبی گياه بوسيله بارندگی يا آبياری، بر عملكرد نهايی گياه تأثير چندانی نخواهد داشت .

باتشكر از مهندس

ذولفقار رضاپور